Năm 1471, vua Lê Thánh Tông đã thực hiện một cuộc cải cách hành chính trong đó có việc bãi bỏ chức Tướng quốc, trực tiếp quản lý bộ máy quan lại từ triều đình trung ương cho đến địa phương.

Trải qua các đời vua từ Thái Tổ cho đến Nhân Tông, do nhiều biến động của triều đình nên cần có các vị Tướng quốc giúp vua cai quản triều chính. Những người đã từng nắm chức Tướng quốc có thể kể đến ở đây như Trần Nguyên Hãn, Lê Sát, Trịnh Khả, Lê Thụ, Nguyễn Xí.

Sau khi lên ngôi năm 1460, vua Lê Thánh Tông bắt đầu chấn chỉnh các hoạt động triều chính, trong 10 năm của niên hiệu Quang Thuận lần lượt Nguyễn Xí rồi Đinh Liệt nắm giữ chức Tướng quốc thống lĩnh văn võ bá quan giúp vua cai trị đất nước. Sau khi vị lão thần phò tá 4 đời vua Lê là Đinh Liệt mất năm 1471, vua Lê Thánh Tông đã cho bãi bỏ chức quan Tướng quốc, trực tiếp quản lý triều đình.

Việc bãi bỏ chức quan này cho thấy sự cân nhắc kỹ lưỡng của vua Thánh Tông trên nhiều phương diện và dưới đây là những nguyên nhân chủ yếu:

Tướng quốc là chức quan dưới 1 người trên vạn người, trách nhiệm lớn nhưng đi kèm đó quyền lực tập trung vào một cá nhân quá nhiều sẽ gây nguy cơ lộng quyền, tạo mối uy hiếp đối với hoàng tộc. Các triều đại phong kiến Việt Nam thường có sự học hỏi về quan chế của triều đại Trung Quốc, vương triều Hậu Lê cũng không phải ngoại lệ khi tiếp thu quan chế của nhà Minh. Vua Lê Thánh Tông đã tham khảo việc vua Minh Thái Tổ bãi bỏ chức Tể tướng (tương đương Tướng quốc).

Trải qua 40 năm từ khi vương triều Hậu Lê được lập nên cho đến niên hiệu Hồng Đức (1470 - 1497) đời vua Lê Thánh Tông, đất nước đã ổn định trở lại, kinh tế ngày càng phát triển hơn. Cũng là lúc chức quan Tướng quốc đã hoàn thành vai trò của mình trong việc giúp vua xử lý mọi việc của quốc gia. Đồng thời thế hệ lão thần mà phần lớn đã đi theo vua Thái Tổ từ lúc Khởi nghĩa Lam Sơn đã không còn ai đủ năng lực, uy tín để đảm đương chức quan này.

Hơn nữa, vua Thánh Tông đang ở thời kỳ đỉnh cao, có sức khỏe và trí tuệ của độ tuổi tráng niên. Sau 10 năm thuộc niên hiệu Quang Thuận, với rất nhiều kinh nghiệm tích lũy được và độ thuần thục trong việc xử lý các công việc ngày càng cao khiến vua có lòng tin cai trị đất nước tốt mà không có sự trợ giúp của Tướng quốc.

Từ những nguyên nhân trên, vua Thánh Tông đã có sự chuẩn bị kỹ càng trong 10 năm trước khi chính thức bãi bỏ chức Tướng quốc vốn đã phụ tá cho nhiều đời vua mà không gây ra nhiều xáo trộn trong việc vận hành bộ máy quan lại triều đình, đảm bảo ổn định chính trị quốc gia./.

Bài: Nguyễn Văn Huấn

Cán bộ Phòng Nghiệp vụ BQLDTLK